وجه تولیدی و دریافتی زبان

چکیده

زبان یک پدیده زنده و اجتماعی است که انسان برای ایجاد ارتباط و رساندن پیام خود در جامعه بشری از ان بهره می گیرد.و نقش عمده زبان ارتباط و مراوده اجتماعی استیادگیری زبان نیز مانند سایر رفتارهای فطری دوره‌های حساس خود را دارد. نخستین سال‌های زندگی، دوره حساس یا سرنوشت‌سازی است که طی آن واج‌های زبان مادری آموخته می‌شود.تولید زبان:با پیدایش یک اندیشه گزاره ای شروع می شود و بعد به صورت یک جمله در می اید که این جمله در قالب اصوات بیان می شود.فهم زبان:باشنیدن اصواتی اغاز می شود که ما به انها در قالب واژه ها معنی میدهیم و بعد به گزاره تبدیل می شوند.وجه تولیدی:گفتن و نوشتن می باشد،وجه دریافتی:دیدن و شنیدن است.

کلید واژه:

زبان- وجه تولیدی- وجه دریافتی-گفتن و نوشتن- خواندن و شنیدن

مقدمه:

هدف و فلسفه اموزش زبان:پرورش سواد دیداری-تجربه کافی در خواندن-مهارت در نوشتن-ورزیدگی در گفتار -پرورش تفکر انتقادی-تربیت و تقویت سواد شنیداری است.

مهمترین ویژگی زبان:

-سازمان یافتگی: واج-کمه- جمله-عبارت

-باروری:تشکیل کلمات و جملات متفاوت از حروف و کلمات

تولید زبان:با پیدایش یک اندیشه گزاره ای شروع می شود و بعد به صورت یک جمله در می اید که این جمله در قالب اصوات بیان می شود.

فهم زبان:باشنیدن اصواتی اغاز می شود که ما به انها در قالب واژه ها معنی میدهیم و بعد به گزاره تبدیل می شوند.گوش دادن و سخن گفتن از ارکان سمعی یا اولیه زبان است و خواندن و نوشتن از ارکان بصری یا ثانویه است.مهارت گوش دادن و خواندن که زمینه ی ورود اطلاعات را به ذهن میسر می کند ارکان درونداد و سخن گفتن و نوشتن که برعکس ان است ارکان برونداد است.

نکته مهم در نظریه ویگوتسکی این است که گفتار منشا اجتماعی دارد و زبان مقدم بر تفکر منطقی و تحولات طبیعی ان است.ویگوتسکی نشان داد که فعالیت های عالی ذهن  کودکان در کنش متقابل با دیگران رشد می کند.این اعمالدرون شخصی به تدریج برون شخصی می شود.رشد زبان اجازه ورود به فرهنگ را به بچه ها می دهد زیرا که وی می تواند سیستم های ارتباطی قرار دادی را به کار برد و از تعامل اجتماعی و درونی عبور کند.مطالعات نشان داده است که نوزادان به هنگام تولد دارای توانایی شگفت اوری در گوش دادن به صداها و تمیز دادن ان ها از یکدیگر می باشند.این مهارت ادراکی ذاتی بعدها به کودکان خردسال کمک می کند تا رمزهای آواشناختی همان زبانی را بیابند که می کوشندیاد بگیرند.کسب مهارت سخن گفتن مستلزم بروز تحولاتی است که به تدریج در جریان رشد پدیدار می شود.مهارت های اوا شناختی اعم از ذاتی و اکتسابی به کودک درجهت تشخیص و تولید صدا ها یاری می رساند،تحولات شناختی به او کمک می کند تا اصوات و کلمات را به عنان نماد برای معنی بخشیدن به پدیده ها به کار برد.مهارت های ارتباطی به او این امکان را می دهد تا افکار و اندیشه های خود را از طریق سخن گفتن  به دیگران منتقل کند و پیام های انان را دریابد.

گوش دادن:سیستم شنیداری انسان چند هفته قبل ازتولد به کار می افتد،اما ممکن است جنین نتواند اصوات خارجی مثل گفتار را در محیط رحم بشنود در حالی که نوزاد دارای قوه ی شنیداری قابل قبولی استو توانایی پردازش اصوات گفتاری را دارد.

راه های بهتر گوش دادن:

توجه به نشانه های کلامی و غیر کلامی

خود را جای گوینده بگذارید.

گفتگوی درونی-عوامل حواس پرتی را کاهش دهید.

ارتباط چشمی مناسب

موانع فیزیکی را ازبین ببرید یاکاهش دهید.

از تکنیک های انعکاسی استفاده کنید.

درک شنیداری پیش نیاز درک خوانداری است به همین دلیل در سه سال اول ابتدایی باید مورد توجه قرار گیرد.فعالیت گوش کن و بگو برای پرورش تمرکز شنیداری است

هدف اصلی کتاب خوانداری تقویت گوش دادن و سخن گفتن است.

استفاده از روش تدریس فعال سبب تقویت مهارت گوش دادن و سخن گفتن می شود.

خواندن:

از قرن نوزدهم تاکنون تحقیقات زیادی پیرامون آموزش خواندن به کودکان انجام گرفته است.این مطالعات و بررسی ها مجادلات غیر منطقی و بیهوده ای را نیز در برگرفته است،آنچه مسلم است این است که حقایق بسیار زیادی وجود دارد که هنوز شناخته نشده اند.از نظر روان شناسی دو دیدگاه وجود داردگروهی ان را یک پدیده کلی(گشتالت) و گروهی به تجزیه و تحلیل مرحله به مرحله یادگیری کودکان پرداخته اند(رفتارگرایان).

زمانی این تفکر وجود داشت که همهی کودکان در سن معینیامادگی لازم برای خواندن پیدا می کنند اما امروزه این طرز تفکر تغییر پیدا کرده است و نمی توان ادعا کرد دو کودک در یک زمان  و با روش خاصی یاد می گیرند.خواندن بخشی از یک فرایند زبان است که قالب شکنی نماد های نوشتاری را مورد بحث قرار می دهد.ساده ترین شکل خواندن تبدیل نمادهای نوشتاری به نماد های صوتی معادل ان ها است.

ویور(1980) نتایج پژوهشی "هارست" را درباره ی تعریف خواندن از نظر کودکان چنین جمع اوری کرده است:

-ضبط اطلاعات کتاب های درسی

-تلفظ حروف صدا دار

-درکنارهم قرار دادن صداها

-یادگیری لغات مشکل

-فکرکردن

اما هریس و سایپی خواندن را چنین تعریف کرده اند:خواندن،تفسیر معنادار نمادهای کلامی نوشته شده یا چاپ شده است.نکاتی که در خواندن و یادگیری مفید است:

تکرار-نوشتن نکات مهم-حاشیه نویسی-خلاصه نویسی-

-فرایند درک خوانداری در کتب دبستان:

تقویت تمرکز خوانداری

درک صحیح اطلاعات

رسیدن به استنباط

تلفیق اطلاعات متن

تفسیر اطلاعات متن

میدن چیزی که میخوانیمکتاب خوانداری به قلمرو شفاهی زبان یا ادراکی زبان مربوط می شود.

کتاب اول با نگاره اغاز می شود یعنی گام نخست در اموزش زبان پرورش سواد دیداری است

کتاب دوم و سوم با فعالیت های درست و نادرست –درک مطلبی-بخوان و بیندیش

کتاب چهارم:ریز مهارت های خواندن مثل رعایت اهنگ-تکیه-مکث

کتاب پنجم:متن های روان خوانی بخش های اخر فصل

کتاب ششم:کمک به تقویت مطالعه و پژوهش و اندیشه ورزی

خواندن(تصویرخوانی)

خواندن خود چند سازه یا پاره دارد: خواننده – خواندن-  متن – معنا.خواننده، من و شما یا هرکسی است که متن پیش رو را می خواند.

خواندن یا خوانش، آن کاری است که به هنگام رویارویی با متن رخ می دهد.متن آن چیزی است که در برابر دیدگان ما یا هر خواننده، جای می گیرد و دست مایه ای برای به کار افتادن چرخه های کارخانه ی فکر می شود.

به بیان دیگر، هر صفحه، صحنه و رویداد، از دید ما متن است. از رو، متن می تواند دیداری باشد مانند تصویر، صحنه، فیلم یا رویداد، در پی آن ذهن،  معناسازی می کند

و یا  می تواند خوانداری باشد مانند این نوشته یا هر نوشته ی دیگر که در آن، کلمات نماد دیداری هستند؛ به همین سبب متن های خوانداری، متن های دیداری هم به شمار می روند.

پس، متن نوشته و متن تصویری هر دو دیداری اند؛ تفاوتشان در این است که در متن دیداری تصویری، نماد  خواندن، شکل، نگاره، صحنه یا رویداد است اما در متن نوشتاری، نماد خواندن، واژه ها هستند.

نوشتن:

از کلمات هستند اما رفته رفته به جمله تبدیل می شوند.

درکتاب مهارت نوشتاری فارسی مجموعه دیده ها و شنیده ها و خوانده ها و اندیشه ها در قالب نوشته نمایان شده است.نوشتن سطوح مختلفی دارد که املا یکی از سطوح مقدماتی است.

درپایه سوم علاوه بر املا به نگارش و انشا نیز توجه شده است.

برای پرورش مهارت نوشتن:

فعالیت های درس: پرسش-بیاموز و بگو

هنروسرگرمی: خوشنویسی-جمله سازی-جدول بازی و کلمات

نگارش: بند نویسی

فعالیت های تکمیلی:درک متن  اورده شده است

نتیجه گیری

معلمان پیش دبستانی دریافته اند که مهارت ها و توانایی ها در کودکان خیلی زود ظاهر می شود.یادگیری زودهنگام گوش دادن  و سخن گفتن به شروع یادگیری مهارت های بعدی زبان و ارتباط کمک می کند.

نوشتن

صحبت کردن

گوش دادن

خواندن

پیشنهادها

می توان فعالیت های زیادی در در برنامه آموزش دبستانی و پیش دبستانی گنجانید تا دانش اموز در چهار مهارت ذکر شده توانایی بیشتری بدست اورد.روش های تقویت هر مهارت ذکر شده است اما به برخی دیگر نیز در این جا اشاره می شود:

- تشخیص صدای انسان ها از هم

- بیان صداهایی که در خانه شنیده اند

- تقلید صدای اسباب بازی ها و حیوانات و آزیر ها

- بازگو کردن یک داستان که شنیده اند

- انواع املای مچاله ای و فضایی و آبی

- پیدا کردن غلط های موجود در داستانی که می خوانید

- تشویق کودک به نوشتن خاطرات و داستان های ایده ای

- تمام کردن یک داستان نا تمام به سلیقه ی خود

- خواندن کتاب داستان در ساعات هنر برای دوستان خود

- نمایش و قصه گویی

- و...

منابع:

-زندی،بهن. روش تدریس زبان فارسی.تهران:سازمان مطالعه و تدریس کتب دانشگاه ها،چاپ اول1378

-کتب خوانداری و نوشتاری پایه اول تا ششم دبستان

-کریمی،یوسف.روان شناسی تربیتی،چاپ نهم 1387